Η ετυμολογική ανάλυση της λέξης «ψυχή» (από το ρήμα «ψύχω», δηλ. «πνέω») μας παραπέμπει στην «πνοή», δηλαδή την ένδειξη της ζωής στο σώμα η οποία εκδηλώνεται μέσω της αναπνοής. Εντούτοις, από αρχαιοτάτων χρόνων ο όρος χρησιμοποιήθηκε για να δηλώσει πολύ περισσότερα, ιδίως όσον αφορά τις νοητικές λειτουργίες του ανθρώπου και τη μετά θάνατον ζωή, με ειδικά το τελευταίο να έχει κυριαρχήσει στη θρησκεία και τη φιλοσοφία.
Λόγω των πολλών απόψεων για τη θρησκευτικο-φιλοσοφική σημασία της «ψυχής», οι ορισμοί που υπάρχουν είναι τουλάχιστον δεκάδες, αλλά ωστόσο ο συνηθέστερος είναι αυτός που ορίζει την ψυχή ως την άυλη ουσία του ανθρώπου η οποία αποτελεί την έδρα της προσωπικότητάς του, επιζεί μετά τον θάνατο του σώματος, όντας η ίδια αθάνατη, και στη συνέχεια μεταβαίνει είτε σε κάποια άλλη κατάσταση είτε σε κάποιο άλλο σώμα. Είναι γεγονός ότι αυτός ο συνήθης ορισμός βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στην πλατωνική ψυχολογία, δηλαδή μελέτη της ψυχής, η οποία, παρά τα κενά της, επηρέασε και συνεχίζει να επηρεάζει τους στοχαστές, τους φιλοσόφους και τους θεολόγους. Παρ’ όλα αυτά, οι απόψεις που εκτίθενται στα πλατωνικά έργα αποτελούν μια απόπειρα συστηματοποίησης και ανάπτυξης προϋπαρχουσών θεωριών, δεδομένου ότι τα ερωτήματα για τη φύση του ανθρώπου και τον θάνατο είναι πολύ παλαιότερα του Πλάτωνα και έχουν απασχολήσει ίσως όλους τους πολιτισμούς.
Αν λοιπόν η ψυχή είναι η άυλη ουσία του ανθρώπου, πώς εννοούνται η ψυχική υγεία, η ψυχασθένεια και η ψυχοθεραπεία..??? Η δική μας ολιστική προσέγγιση στο θέμα της ψυχικής νόσου είναι πως η ψυχή δεν νοσεί, μπορεί μόνο να βρίσκεται σε αρμονία ή
σε δυσαρμονία με το φυσικό μας σώμα και με τον νου, δηλ. τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε και συμπεριφερόμαστε στη χωροχρονική πραγματικότητα. Αυτή η αρμονία ή δυσαρμονία δίνουν τη βάση για τους παραπάνω αναζητούμενους ορισμούς. Η
δυσαρμονία ανάμεσα στην ψυχή, το σώμα και τη στάση μας απέναντι στη ζωή είναι η κοινή αρχική αιτία όλων των ασθενειών.
Η ψυχή έρχεται στο φυσικό σώμα του ανθρώπου με ένα σχέδιο εξέλιξης, αυτός είναι άλλωστε και ο σκοπός της ενσάρκωσης: η εξέλιξη της ψυχής σε μια ανώτερη βαθμίδα και μ’ αυτόν τον τρόπο η συνεισφορά της στην αέναη εξέλιξη του σύμπαντος. Αυτό το σχέδιο εξέλιξης της ψυχής, το μικρό παιδί δεν το γνωρίζει, όπως είναι αυτονόητο, εξαιτίας της λήθης που επέρχεται κατά την γέννηση. Μπορεί όμως να το αφουγκρασθεί σιγά–σιγά, καθώς αναπτύσσεται σωματικά και νοητικά, εφόσον του το επιτρέψει το περιβάλλον του. Είναι ο Εαυτός, που αναφέρεται στην ανθρωπιστική ψυχολογία ως μια τάση για ανάπτυξη προς την πληρότητα, και είναι το ουσιαστικό ανθρώπινο χαρακτηριστικό. Ο Stagner (1961) δήλωσε ότι η εμπειρία του Εαυτού
είναι: Μια πρωτογενής εμπειρία για την οποία η επικοινωνία είναι εικονικά αδύνατη… Μπορεί κάποιος να βιώσει τον Εαυτό του, αλλά αυτή η εμπειρία πρέπει να είναι μοναδικά προσωπική… «Είμαι αυτό που είμαι» είναι η λακωνική βιβλική επιβεβαίωση ότι η Εαυτότητα.. δεν μπορεί να διευκρινιστεί περαιτέρω, μα πρέπει να βιωθεί.
Οι ιδρυτές της ανθρωπιστικής έκαναν επίσης μια κρίσιμη διάκριση ανάμεσα στον πραγματικό εαυτό και στο πώς οι άνθρωποι κατανοούν τον Εαυτό (δηλ. την ιδέα του Εαυτού).
Οι αντιλήψεις που έχουν οι άνθρωποι για τον κόσμο και τους άλλους χρησιμεύουν, όχι μόνο για να φωτίσουν και να δώσουν νόημα σε κάποιες εμπειρίες, αλλά και για να καλύψουν και να καταστήσουν απρόσιτες άλλες εμπειρίες. Η φωνή του πραγματικού Εαυτού ως πίεση για ανάπτυξη και ενεργοποίηση των θετικών πιθανοτήτων, μπορεί να πνιγεί από τα αντιληπτικά σχήματα που επιβάλλει η κοινωνία και ενδυναμώνονται από σημαντικούς ανθρώπους στη ζωή κάποιου. Αυτά τα σχήματα, συχνά μπορούν να οδηγήσουν τους ανθρώπους να θεωρούν τους εαυτούς των ως στατικά και αμετάβλητα πράγματα, τα οποία δεν μετρούν στις κοινωνικές προσδοκίες (πχ. «είμαι άχρηστος ή ανάξιος να αγαπηθώ»).
Για τους ανθρωπιστές, στόχος της ανθρώπινης ύπαρξης είναι να ενεργοποιήσει πλήρως το έμφυτο δυναμικό στην ανθρώπινη ουσία της. Το μέσον για να επιτύχει αυτό το στόχο είναι να κερδίσει δυνατότητα πρόσβασης στην έμφυτη ορμή (την ζωτική πνοή, την ψυχή) που εξωθεί την ανάπτυξη στην πλήρη ανθρώπινη ουσία (humanness). Αυτή η προσβασιμότητα επιτυγχάνεται όταν η Ιδέα του Εαυτού επιτρέπει την παρουσία της μέσα στην επίγνωση. Οι ανθρωπιστές επιμένουν ότι ο πραγματικός Εαυτός πρέπει να εμφανιστεί ή να απεικονιστεί ακριβώς στην συνειδητή επίγνωση, για να επηρεάσει τη συμπεριφορά. Όταν η συνειδητή σκέψη εκθέτει (εκδηλώνει) τον πραγματικό Εαυτό, το πρόσωπο είναι τελείως ελεύθερο να κατακτήσει την πλήρη του λειτουργικότητα. Το πρόσωπο είναι ικανό να κάνει επιλογές που εκφράζουν τις αυθεντικές του αξίες και να έχει διαθέσιμη την αδιαστρέβλωτη πλήρη κλίμακα των δυνατοτήτων της ζωής του. Το ιδεατό, πλήρως λειτουργόν πρόσωπο βρίσκεται σε μια κατάσταση συμφωνίας: δηλ. δεν υφίσταται δυσαρμονία ανάμεσα στην Ιδέα του Εαυτού και στην τάση για ενεργοποίηση. Στη ζωή, ένα πρόσωπο δεν επιτυγχάνει αυτή την απόλυτη κατάσταση. Η ενεργοποίηση δεν είναι μια στατική και σταθερή κατάσταση. Στη ζωή, οι άνθρωποι λειτουργούν άλλοι περισσότερο κι άλλοι λιγότερο. Αυθεντικά, το να είναι κανείς άνθρωπος, τον εμπλέκει στην «κίνηση προς» και όχι στην κατάκτηση της πλήρους ενεργοποίησης του δυναμικού, που είναι έμφυτο στους ανθρώπους. Ως μια διαδικασία σε εξέλιξη, βιώνει κανείς τον Εαυτό του ως μια ιστορία των συνεχών κινήσεων προς τα εμπρός και προς τα πίσω, για την κατάκτηση του πλήρους δυναμικού του.(K. Schneider, J. Bugental, J. Pierson, The Handbook of Humanistic Psychology).
Σ’ αυτή την πορεία προς την αυτοπραγμάτωση του ανθρώπου, η Ολιστική προσέγγιση μπορεί να συνεισφέρει τα μέγιστα, απελευθερώνοντας τη διαδικασία της εξέλιξης από την νευρική ένταση και ανασφάλεια, που προκαλούνται από μια εσωτερική αίσθηση ανεπάρκειας για ανταπόκριση στις προσδοκίες των σημαντικών Άλλων. Για τους λόγους αυτούς είναι η καλύτερη βοήθεια για την προώθηση αυτής της διαδικασίας ανάπτυξης στα παιδιά αλλά και σε οποιαδήποτε άλλη ηλικία ή φάση της ανθρώπινης ζωής και πορείας.