H σύγχρονη ζωή μας χαρακτηρίζεται από το άγχος, τον ατομικισμό και την βαθιά κρίση στις αξίες και τις διαπροσωπικές σχέσεις. Μέσα σε αυτές τις τρέχουσες συνθήκες, η διατήρηση της σωματικής, ψυχικής και συναισθηματικής υγείας αποτελεί έναν από τους κυριότερους στόχους του ανθρώπου. Ανεξαρτήτως φύλου, εθνικότητας, οικογενειακής και επαγγελματικής κατάστασης, οι άνθρωποι αναζητούν την ευτυχία, την ευεξία και το νόημα της ζωής τους (Myers & Diener, 1995). Η αίσθηση ευζωίας, δηλαδή η εμπειρία που προσλαμβάνει το κάθε άτομο από τον εαυτό του και την κατάσταση της ζωής του, επηρεάζεται από ένα πλέγμα παραγόντων. Ένας από αυτούς τους παράγοντες είναι η θρησκευτική και πνευματική του ταυτότητα, η πίστη του σε μια ανώτερη, υπερφυσική, υπερκόσμια δύναμη (Joseph, Linley, & Maltby, 2006).
Πριν από μια δεκαπενταετία περίπου ήταν λιγοστές οι δημοσιεύσεις στις επιστήμες υγείας σχετικά με την έννοια της πνευματικότητας. Τα τελευταία όμως χρόνια παρατηρείται μια αύξηση του ενδιαφέροντος για το συγκεκριμένο θέμα διεθνώς. Τα διάφορα µοντέλα πνευµατικότητας και η συσχέτισή τους µε την υγεία και την ασθένεια βρίσκουν ολοένα και περισσότερες εφαρµογές στην ιατρoνοσηλευτική φροντίδα. Γι’ αυτό άλλωστε η πνευµατική φροντίδα αναγνωρίζεται πλέον από τη βιβλιογραφία ως ένας σηµαντικός παράγοντας επίδρασης στις βιολογικές και ψυχοσυναισθηµατικές ανάγκες των ανθρώπων.( Tzounis E.1,Gourgoulianis K.) Η ίδια η Florence Nightingale, θεωρούσε την έννοια της πνευματικότητας έμφυτη στην ανθρώπινη φύση και την παροχή πνευματικής φροντίδας την πιο βαθιά και πιο ουσιαστική πηγή ίασης.
Η Ψυχοπνευματική Συμβουλευτική έρχεται να συνδέσει την Πνευματικότητα (και την Θρησκευτικότητα) με την καθημερινή Ευζωΐα. Επεξεργάζεται τις δυνατότητες και τα αποτελέσματα των επιδράσεων που έχει η πνευματικότητα σε διάφορες πλευρές της ποιότητας ζωής όπως οι διαπροσωπικές σχέσεις, η σωματική και ψυχική υγεία, η αντιμετώπιση των αγχογόνων συμβάντων κτλ
Γενικά, είναι παραδεκτό ότι οι έννοιες θρησκευτικότητα και Πνευματικότητα είναι αλληλένδετες και χαρακτηρίζονται από αρκετά κοινά στοιχεία, αλλά είναι διακριτές μεταξύ τους (αν και υπάρχουν ερευνητές που τις χρησιμοποιούν λανθασμένα ως συνώνυμες) (Ηρακλή, 2009). Προκειμένου να τις διαφοροποιήσουμε, θα μπορούσαμε να πούμε ότι η θρησκευτικότητα συνδέεται περισσότερο με τις διδαχές και τον τρόπο ζωής που υπαγορεύεται από μια οργανωμένη θρησκεία, ενώ η πνευματικότητα γίνεται αντιληπτή ως ένας τρόπος ζωής, ο οποίος καθορίζει και τον τρόπο αντιμετώπισης των διαφόρων καταστάσεων (Zullig, Ward & Horn, 2006). Οι εκδηλώσεις της θρησκευτικότητας έχουν ως απώτερο σκοπό την επικοινωνία του ατόμου με μια θεϊκή οντότητα, η οποία συνήθως έχει συγκεκριμένη μορφή, ενώ η έκφραση της πνευματικότητας αποσκοπεί κυρίως «στην κατανόηση της ύπαρξης, του σύμπαντος, στην απομάκρυνση από το Εγώ και στην ένωση με το άπειρο» (Schille, 2009). Αξίζει να σημειωθεί ότι ένα υψηλό αίσθημα θρησκευτικότητας δεν συνεπάγεται και το αντίστοιχο επίπεδο πνευματικότητας (Walker & Dixon, 2002).
Ένα άτομο μπορεί να χαρακτηρίζεται από υψηλό βαθμό πνευματικότητας, χωρίς να ασπάζεται κάποια επίσημη θρησκεία (Reker, 2003). Από την άλλη πλευρά, η πνευματικότητα μπορεί να έχει διαφορετικό νόημα για τον καθένα, ενώ η θρησκευτικότητα, παρόλο που μπορεί να ερμηνεύεται διαφορετικά από το κάθε άτομο ως ένα βαθμό, διαμορφώνεται κυρίως από τις διδαχές, τα κηρύγματα και τα καθήκοντα που υπαγορεύει η κάθε θρησκεία για τους πιστούς της.
Για πολλούς ανθρώπους της εποχής μας, η αναζήτηση του θείου έχει βγει από τα όρια της θρησκείας, ως ενός οργανωμένου συστήματος πίστης, με τις παραδοσιακές τελετές και τα καθιερωμένα θρησκευτικά καθήκοντα (θρησκευτικότητα) και στρέφεται περισσότερο στην αναζήτηση μιας ανώτερης πνευματικής υπόστασης, η οποία τείνει να μην παίρνει τη μορφή προσώπου, αλλά μιας δύναμης που διαχέεται στο σύμπαν και επηρεάζει τις ζωές των ανθρώπων (πνευματικότητα).
Η Πνευματικότητα επίσης περιλαμβάνει την προσωπική ενεργοποίηση – δράση, προκειμένου να δοθεί «το προσωπικό νόημα της ζωής» και είναι περισσότερο προσωπική και ιδιωτική από την Θρησκεία, η οποία βασίζεται σε περισσότερο γενικά και κοινωνικά θέματα.
Ο όρος «Πνευματική Νοημοσύνη» (spiritual Intelligence) γίνεται ολοένα και πιο συχνός στην επιστημονική έρευνα και στις φιλοσοφικές /ψυχολογικές συζητήσεις. Θεωρείται η κεντρική και πιο θεμελιώδης από όλα τα είδη νοημοσύνης, γιατί γίνεται η πηγή καθοδήγησης για τις άλλες τρεις. Αντικατοπτρίζει την τάση μας για Νόημα και Ένωση με το άπειρο. Μας βοηθάει να διακρίνουμε αληθινές Αρχές, που είναι μέρος της Συνείδησής μας. Αναφέρεται στην εσωτερική ζωή του Νου και του Πνεύματος και την σχέση τους με το «Είναι» στον Κόσμο. Συνεπάγεται την βαθιά κατανόηση των Υπαρξιακών ερωτήσεων και ενόραση σε πολλαπλά επίπεδα της Συνειδητότητας. Επίσης συνεπάγεται την επίγνωση του Πνεύματος ως τη βάση της Ύπαρξης και ως την δημιουργική δύναμη της Ζωής για Εξέλιξη. Αν η εξέλιξη της ζωής από αστρική σκόνη σε ορυκτή, φυτική, ζωική και ανθρώπινη ύπαρξη, συνεπάγεται κάποια μορφή Νοημοσύνης μάλλον παρά τυχαία διαδικασία, αυτή θα μπορούσε να ονομαστεί Πνευματική. Εμφανίζεται, καθώς η Συνειδητότητα εξελίσσεται σε μια όλο και βαθύτερη Επίγνωση της Ύλης, της Ζωής, του Σώματος, του Νου, της Ψυχής και του Πνεύματος.
Η Πνευματική Νοημοσύνη λοιπόν είναι κάτι περισσότερο από μια προσωπική νοητική ικανότητα. Φαίνεται πως συνδέει το προσωπικό με το διαπροσωπικό και τον Εαυτό με το Πνεύμα. Πηγαίνει παραπέρα από την συμβατική ψυχολογική ανάπτυξη. Εκτός από την Αυτεπίγνωση, συνεπάγεται την επίγνωση της σχέσης μας με το Υπερβατικό, της σχέσης μας με τον Άλλο, με την Γη και με όλα τα Όντα. Σχετίζεται βέβαια άμεσα και με την Συναισθηματική Νοημοσύνη, καθώς βοηθάει να αυξηθεί η ικανότητα της ρύθμισης των συναισθημάτων. Για να συνοψίσουμε, ως μια ικανότητα κεντρική στα θέματα της καθημερινής ζωής, η Πνευματική Νοημοσύνη εκδηλώνεται με τα εξής διασυνδεδεμένα γνωρίσματα: Πίστη, Ταπεινότητα, Ευγνωμοσύνη, ικανότητα Συνοχής, ικανότητα συναισθηματικής Ρύθμισης, Ηθικότητα και Ηθική συμπεριφορά. Το νήμα που συνδέει όλα αυτά τα γνωρίσματα, είναι ο εξαγνισμός του Νου στον δρόμο προς τον Θεό, ανιχνεύοντας και μετακινώντας σκέψεις, συναισθήματα και πράξεις από Εγωικούς σκοπούς. Πρόκειται λοιπόν για κάτι περισσότερο από μια γνωστική ικανότητα: Είναι μια ξεχωριστή ικανότητα πνευματικής κατανόησης γενικά.
Η Ψυχοπνευματική Συμβουλευτική λοιπόν έρχεται να συντονίσει όλα αυτά τα βήματα ανάπτυξης, σε μια πορεία προς την Ευζωΐα που συνδυάζει ακεραιότητα και συνοχή όλων των διαστάσεων, της σκέψης, του σώματος και του πνεύματος. Οδηγεί προς την ανάπτυξη του ατόμου με την πίστη, την ελπίδα, την εσωτερική δύναμη και βίωση της ειρήνης, τη σύνδεση με το Θεό, τον εσωτερικό άνθρωπο και τα άλλα άτομα, η οποία είναι ικανή να οδηγήσει σε μια ουσιαστικότερη κατανόηση του νοήματος της ζωής. Ως συνέπεια της πνευματικής τοποθέτησης του ατόμου επέρχεται μεγαλύτερη αίσθηση ελπίδας, καθώς η ελπίδα θεωρείται ουσιαστική για τη ζωή και η έλλειψή της ισοδυναμεί με θάνατο. Επίσης, η καλλιέργεια της πνευματικότητας επιφέρει μεγαλύτερη ικανότητα στο άτομο να ξεπερνά τα όποια εξωτερικά προβλήματα αλλά την αίσθηση της ενοχής, των τύψεων και την εσωτερική σύγκρουση μεταξύ προσωπικών αξιών και πιστεύω και να ζει με νόημα.
